In de klas kan een leraar te maken krijgen met agressieve leerlingen. Ondanks een hoofdstuk over agressie in de cursus pedagogische module

2 – 2, kan je al gauw voor vervelende en uitzichtloze situaties komen te staan. Wat is agressie? Krijgen de studenten genoeg informatie over agressie? Hoe moet je in zo’n situaties handelen?

Agressie in het kort

Agressie houdt in dat grenzen en regels worden verbroken. Dat leidt tot materiële, fysieke of psychische schade bij jezelf of anderen. Ten eerste bestaat er proactieve agressie waarbij de leerling bewust macht wil krijgen. Verder is er reactieve agressie of agressie uit onmacht: dat is impulsief gedrag waarbij de leerling handelt na een provocatie.

Als leraar kan je best preventief te werk gaan en  proberen correct te handelen bij agressie.

De stem van UCLL

De studenten van UCLL BaSO krijgen les over agressie in het tweede semester van de tweede opleidingsfase. Maar wat vinden de studenten daarvan?

Uit een rondvraag bij twintig studenten blijkt dat de ondervraagden vooral vroeger informatie willen over agressie. De enquête werd afgenomen bij zeven studenten uit de eerste opleidingsfase, acht studenten uit de tweede opleidingsfase en vijf studenten uit de derde opleidingsfase. Toen de enquête werd afgenomen, was het hoofdstuk over agressie nog niet besproken in de lessen PM 2 –2.

Uit die rondvraag  wordt duidelijk dat 55% van de studenten van de eerste opleidingsfase wil dat er vroeger uitleg over agressie gegeven wordt.  Daarnaast wil 100% van de ondervraagde studenten van de tweede opleidingsfase dat ze meer en vroeger uitleg krijgen. Vervolgens is dan weer 80% van de ondervraagde studenten uit het derde jaar tevreden met de hoeveelheid leerstof. Daarmee bedoelen de studenten uit de derde opleidingsfase dat het hoofdstuk agressie voldoende uitgebreid wordt behandeld in de les.

Daaruit valt af te leiden dat de vraag naar meer informatie over agressie erg hoog ligt. Bovendien willen de studenten uit de tweede opleidingsfase voornamelijk uitleg over agressie voor de leeromgevingstage plaatsvindt. Isabelle Geenen, studente in de tweede opleidingsfase, vertelt dat ze in totaal al zes weken voor de klas heeft gestaan zonder uitleg over agressie.

Een student LO- BR uit de derde opleidingsfase vindt dan weer dat er te weinig aandacht besteed wordt aan het praktische. Hij formuleert het als volgt:  “De inhoud omtrent agressie was voldoende, maar de pedagogen moeten meer praktische tips  geven over hoe we met deze  leerlingen moeten omgaan.”

Uit de laatste vraag van de peiling blijkt dat 20% van de ondervraagde studenten reeds in aanraking is gekomen met agressieve leerlingen.

De stem van de pedagoog

Mevrouw Vandeputte, pedagoge in het tweede jaar, vertelt dat ze probeert een hervorming door te voeren waarin pedagogische module 2-1 en pedagogische module 2 -2 worden omgewisseld. Dat zal als gevolg hebben dat de studenten reeds met theorie over autisme, UDL en agressie in aanraking komen voor de leeromgevingstage. Zij heeft bovendien op verschillende secundaire scholen les gegeven waarbij ze in aanraking kwam met agressie en vindt daarom een goede opleiding over agressie erg belangrijk.

Mevrouw Vandeputte verwoordt enkele belangrijke tips: ten eerste mag je niet mag tonen dat je bang bent, zelfs al ben je dat wel. Ten tweede moet je de leerlingen laten voelen dat je veel voor hen doet en tot slot dat je elke leerling graag ziet.

Tips voor de leraar (in spe)

In de volgende alinea staan zes praktische tips voor de (beginnende) leraar. Deze tips zijn opgesteld met behulp van de website gedragsproblemenindeklas.nl, de website van icoba en uit een interview met mevrouw Vandeputte. Icoba staat voor iedereen competent in het beheersen van agressie, het is een organisatie die met behulp van de Vlaamse overheid de aanpak van agressiebeheersing wil ondersteunden.

1. Preventie is het belangrijkste om agressie te voorkomen.

   • Zorg voor een positieve en aangename klassfeer en bekijk daarbij ook je eigen gedrag.

   • Stel duidelijke klasregels en omgangsregels op en betrek daarbij de leerlingen.

   • Organiseer je klas: zet niet ‘zomaar’ leerlingen naast elkaar.

   • Analyseer de risicofactoren: cliëntgebonden factoren, omgevingsfactoren, persoonlijkheid(stoornissen),
     medicatie/middelengebruik …
      

2. In een klas met (enkele) agressieve leerlingen kan je de prikkeldraadoefening doen.
   Dat houdt indat leerlingen zelf aan de slag gaan met concrete situaties die zij agressief
   of lastig vinden. Allereerst schrijven leerlingen op welk gedrag ze storend vinden en
   wat ze agressieve handelingen vinden. Ten tweede maken ze het onderscheid tussen
   boven en onder de prikkeldraad: gedrag onder de prikkeldraad wordt genegeerd, op 
   gedrag boven de prikkeldraad reageren de leerlingen (al dan niet agressief).
   Dat doen ze eerst voor zichzelf en daarna in groepen. Er wordt ook een sanctionerende
   grens toegevoegd in de groepsfase. Aan de hand van deze oefening kan je een definitie
   voor agressie vastleggen en bespreken. Meer informatie over deze oefening vind je op:
   http://tijdvooragressiebeleid.be/test/wp-content/uploads/2013/06/Prikkeldraadoefening-ICOBA.pdf
    

3. Ingrijpen is de boodschap: voorkom escalatie en beperk de schade. Je mag agressief gedrag nooit negeren.
    

4. Ga niet in discussie:  kinderen wil vechten of vluchten daarom zijn ze niet in staat om te luisteren. Hou daarbij zeker oogcontact met de leerling. Hou er wel rekening mee dat oogcontact niet in alle culturen in toegestaan bijvoorbeeld in het Islamitisch geloof.
    

5. Probeer na een agressieve uitbarsting in gesprek met de leerling (en eventueel de ouders) te gaan. Een neutrale bemiddelaar begeleidt daarnaast een herstellingsgesprek tussen de dader en het slachtoffer. Maak tijdens het gesprek ook tijd om afspraken te maken. Denk eraan dat een herstelgesprek niet kan worden afgedwongen, want dan verliest het zijn effect.
    

6. Bevraag je op de (stage)school naar haar agressieprotocol.

Concluderend is het bij agressie van groot belang om preventief te werk te gaan. Bovenstaande tips kunnen je helpen in situaties waarin er agressieve leerlingen zijn. Meer informatie over preventie en aanpak van agressie kan je terugvinden op de website van icoba.

Saskia Moons